Arsenal Futbol Klubu 19-cu əsrin sonlarından yaranan zəngin tarixə malikdir. Bu gün dünyanın ən tanınan komandalarından biridir, lakin onun bu statusa gedən yolu uzun və çətin olub. Bu bölmədə biz klubun indiki uğurunun əsasını qoyan mənşəyinə və ilk illərinə daha yaxından nəzər salacağıq. Arsenalın tarixi 1886-cı ilin oktyabrında, Londonun Vulviç şəhərindəki silah fabrikində bir qrup işçinin futbol komandası yaratmaq qərarına gəlməsi ilə başladı. Zavod Royal Arsenal-a məxsus idi və yerləşdikləri yerdən ilhamlanaraq komanda Dial Square adını aldı. Bununla belə, klub tezliklə Royal Arsenal adlandırıldı və bu, onun silah istehsalı ilə əlaqəsini daha yaxşı əks etdirirdi. Komandanın ilk oyunu 11 dekabr 1886-cı ildə Eastern Wanderers-ə qarşı baş tutdu. Görüş “Arsenal”ın 6:0 hesablı qələbəsi ilə başa çatıb və bu, klubun şanlı tarixində ilk addım olub. Halbuki, o zaman klub həvəskar idi və üzvləri ciddi nailiyyətlərdən daha çox zövq üçün çıxış edirdilər.
1891-ci ildə Arsenal peşəkar kluba çevrildi, futbolun əsasən həvəskar idman növü olaraq qaldığı İngiltərənin cənubundakı komandalar üçün nadir haldır. Məhz bu nöqtədə klub coğrafi bölgə ilə əlaqəsini vurğulamaq üçün adını Woolwich Arsenal olaraq dəyişdirdi. 1893-cü ildə Futbol Liqasına qoşulmaq Woolwich Arsenal-ı bu nüfuzlu təşkilata qoşulan ilk Cənubi İngiltərə klubu etdi. Komanda İkinci Divizionda oynamağa başladı və tədricən yerli sakinlər arasında populyarlıq qazandı. Lakin maliyyə çətinlikləri və “Vulviç”dəki matçlarda iştirak azlığı ciddi problemlərə çevrildi. Arsenalın inkişafında əsas məqam yeni stadiona köçmək qərarı oldu. 1910-cu ildə iş adamı Henri Norris klubun sahibi oldu və qarşısına “Arsenal”ı yeni səviyyəyə qaldırmaq vəzifəsi qoydu. O hesab edirdi ki, buna nail olmaq üçün klubu daha mərkəzi və sıx məskunlaşan yerə köçürmək lazımdır.
1913-cü ildə Arsenal Londonun şimalına, Hayberiyə köçdü. Yeni stadion klubun ambisiyalarının simvoluna çevrildi və daha çox azarkeş topladı. Köçürmə ilə klub adını sadəcə olaraq Arsenal olaraq dəyişdirdi və bu, onun yeni mərhələsinin başlanğıcı idi. 1919-cu ildə Arsenal İngiltərə Futbol Liqasının Birinci Divizionuna daxil oldu və bu mübahisəli qərar idi. O vaxt klub İkinci Divizionda cəmi 6-cı yeri tutsa da, Henri Norrisin səyləri sayəsində “Arsenal” yüksək diviziona yüksəldi. Bu addım mübahisəli olsa da, uzunmüddətli perspektivdə bu, klubun tarixində dönüş nöqtəsi oldu. 1920-ci illər klub üçün keçid dövrü idi, lakin Arsenala əsl uğur gətirən 1930-cu illər idi. 1925-ci ildə İngiltərə futbolunu həmişəlik dəyişdirəcək Herbert Çapman baş məşqçi təyin edildi. O, “WM sistemi” kimi tanınan innovativ taktikaları təqdim etdi və məşq və klub idarəçiliyinə peşəkar yanaşmanı vurğuladı.
Çapmanın rəhbərliyi altında “Arsenal” tarixində ilk dəfə 1930-cu ildə İngiltərə Kubokunu və 1931-ci ildə İngiltərə Çempionatını qazandı. Komanda sonradan onillik ərzində beş çempionluq və iki FA Kubokunu qazanaraq İngiltərə futbolunda dominantlıq etdi. Çapman futbol mədəniyyətinin inkişafına da töhfə verdi: onunla birlikdə köynəklərdə ilk nömrələr meydana çıxdı və axşam matçları süni işıqla işıqlandırıldı. İkinci Dünya Müharibəsi Arsenalın inkişafını müvəqqəti olaraq dayandırdı. Bir çox klublar kimi, komanda da bir sıra oyunçularını və heyətini itirdi. Müharibədən sonra Arsenal tədricən əvvəlki formasına qayıtdı. 1947-ci ildə komanda yenidən çempionluq, 1950-ci ildə isə İngiltərə Kubokunu qazandı. Arsenalın tarixi əzmkarlıq, cəsarətli qərarlar və yenilik hekayəsidir. Təvazökar işçi klubundan İngiltərə futbolunun nəhənglərindən birinə qədər “Arsenal” uzun bir yol keçib. Məhz bu illər gələcək uğurun əsasını qoydu və klubu bütün dünyada milyonlarla azarkeş tərəfindən sevildi.
Arsenal tarixində Arsen Venger dövrü təkcə klubun özünü deyil, bütövlükdə İngiltərə futbolunu əbədi olaraq dəyişdirən bir dövrdür. Onun 1996-cı ildə gəlişi radikal dəyişikliklər, innovasiyalar və bu günə qədər digər komandalar üçün etalon təyin etməyə davam edən möhtəşəm nailiyyətlər dövrünü açdı. Bu bölmə Wenger dövrünü unikal edən əsas aspektlərə daha yaxından nəzər salacaq. Arsen Venger 1996-cı ilin oktyabrında “Arsenal”ın baş məşqçisi təyin olunanda xeyli şübhə var idi. İngiltərə futbol ictimaiyyəti daha əvvəl Yaponiyanın “Naqoya Qrampus” klubunu çalışdırmış fransalı mütəxəssis haqqında çox az şey bilirdi. Bununla belə, Monakodakı uğurlarından ruhlanan Arsenal rəhbərliyi onu klubu modernləşdirmək üçün ideal namizəd kimi görürdü. Venger komandaya tamamilə yeni yanaşma gətirdi. O, ciddi qidalanma və bərpa prosedurları həyata keçirdi ki, bu da oyunçuların fiziki hazırlığını yaxşılaşdırmağa kömək etdi. Onun məşq üsulları taktiki zəka və texnikanı vurğulayırdı. Artıq işinin ilk aylarında onun sadəcə məşqçi deyil, futbolu bir elm və sənət hesab edən uzaqgörən bir insan olduğu məlum oldu.
Vengerin ilk mühüm nailiyyəti 1997/98 mövsümü olub. Sonra “Arsenal” sözdə “dubl”u tamamlayaraq İngiltərə Çempionatını və İngiltərə Kubokunu qazandı. Bu, Topçuların 1971-ci ildən bəri ilk dəfə belə uğur qazanması idi. Venger Toni Adams kimi təcrübəli oyunçuları Patrick Vieira və Emmanuel Petit kimi yeni ulduzlarla birləşdirməyi bacardı. Həmin mövsümü bu qədər üstün edən fiziki güc, taktiki şüur və hücum oyun tərzinin vəhdəti idi. Bu uğur İngiltərə futbolunda Vengerin nüfuzunu möhkəmləndirdi və Arsenalın qızıl dövrünün başlanğıcını qoydu. Vengerin əsas uğurlarından biri də yeni istedadların kəşfi oldu. Onun sisteminə uyğunlaşa bilən oyunçular üçün unikal gözü var idi. Onun rəhbərliyi altında “Arsenal” Thierry Henry, Robert Pires, Freddie Ljungberg və Sesk Fabreqas kimi ulduzları transfer etdi. Bu hekayədə Thierry Henry xüsusi yer tutur. Vengerin rəhbərliyi altında o, perspektivli hücumçudan futbol tarixinin ən yaxşı oyunçularından birinə çevrildi. Henri Arsenalın hücumunda əsas fiqur oldu və dəfələrlə Premyer Liqanın bombardiri adını qazandı.
Venger dövrünün ən diqqətçəkən məqamı 2003/04 mövsümü idi, o zaman “Arsenal” İngiltərə çempionatını heç də məğlubiyyətsiz başa vurdu. Bu şücaət Premyer Liqa tarixində unikal oldu və “Yenilməzlər” adlandı. Komanda 26 qələbə qazanıb, 12 dəfə heç-heçə edərək 90 xal toplayıb. Bu uğurda öz xüsusiyyətlərində mükəmməl balanslaşdırılmış oyunçular əsas rol oynadılar. Müdafiədə Sol Kempbell və Kolo Ture, yarımmüdafiədə Patrik Vieyra və Robert Pires, hücumda isə Henri və Lyunqberq duetinin tayı-bərabəri yox idi. Arsenalın həmin mövsümdəki performansı hücum gücü, müdafiədə etibarlılıq və komanda ruhunu birləşdirdi. Bu, izləmək üçün bir nümunə oldu və Venger özü ilin ən yaxşı məşqçisi adını aldı. Vengerin uğurunun səbəblərindən biri onun yenilik etmək bacarığı idi. Onlardan bəzilərini təqdim edirik: Pəhriz və bərpa: İngiltərə futbolunda ilk olaraq Venger oyunçuların qidalanmasına diqqət yetirdi. O, zərərli qidaları aradan qaldırdı, pəhrizə makaron və balıq daxil etdi, həmçinin spirtin məhdudlaşdırılmasında israr etdi. Bu, oyunçulara dözümlülüyü artırmağa və zədələrin qarşısını almağa kömək etdi.
Taktiki çeviklik: Venger rəqiblərinə uyğunlaşmaq üçün müxtəlif birləşmələrdən istifadə edirdi. Onun komandaları həmişə “Arsenal”ın əlamətdarlığına çevrilən hücum futbolu oynayırdılar. Transfer Siyasəti: Wenger, sonradan ulduz olacaq gənc və qiymətləndirilməyən oyunçuları tapmaq bacarığına sahib idi. Henrinin alınması kimi bir çox transferləri kluba nisbətən az başa gəldi, lakin böyük uğur gətirdi. İnfrastruktur: Vengerin rəhbərliyi altında Arsenal müasir məşq meydançası tikdi və yeni stadiona, Emirates Stadionuna köçdü. Bu dəyişikliklər klubun maliyyə vəziyyətini gücləndirdi və rəqabətədavamlı etdi. 2006-cı ildə Emirates Stadionunun tikintisindən sonra Venger maliyyə sıxıntıları ilə üzləşdi. Büdcənin böyük hissəsi borcların ödənilməsinə sərf olunurdu və klubun bahalı futbolçular almağa imkanı yox idi. Bununla belə, Venger gəncliyə və transfer ixtirasına arxalanaraq uğur qazanmağa davam etdi.
İngiltərənin ən titullu və tanınan klublarından biri olan Arsenal Futbol Klubu son illər komanda və azarkeşləri üçün ciddi sınaqa çevrilən bir sıra çətinliklərlə üzləşib. Bununla belə, bu çətinliklərlə yanaşı, yeni nəsil oyunçular, mütərəqqi məşqçilər heyəti və klubun uzunmüddətli strategiyası tərəfindən idarə olunan canlanma ümidləri də yaranıb. Bu yazıda biz “Arsenal”ın üzləşdiyi əsas müasir çağırışlara baxacaq və onun inkişaf perspektivlərini qiymətləndirəcəyik. 2018-ci ildə Arsen Vengerin gedişi bir dövrün sonu oldu. 22 illik fəaliyyəti ərzində Arsenal qlobal brendə çevrildi və İngiltərənin ən uğurlu komandalarından birinə çevrildi. Lakin onun gedişindən sonra klub qeyri-müəyyənlik içində idi. Rəhbərlik gözləntilərin təzyiqinin öhdəsindən gələ biləcək, komandanı dirçəltəcək yeni məşqçi axtarışına çıxmalı idi. 2018-ci ildə Unai Emerinin təyinatı qarışıq hisslərə səbəb olub. Emerinin top-klublarda təcrübəsi olsa da, Sevilla və Paris Saint-Germain ilə bir neçə kubok qazansa da, onun oyun tərzi həmişə “Arsenal”ın hücum fəlsəfəsinə uyğun gəlmirdi. 2019-cu ildə Avropa Liqasının finalına çıxmasına baxmayaraq, onun klubu idarə etdiyi müddət qısa sürdü. Bir sıra pis nəticələrdən sonra o, qovuldu və klub yenidən seçim qarşısında qaldı.
2019-cu ilin dekabrında keçmiş klub oyunçusu və Mançester Sitidə Pep Qvardiolanın köməkçisi olan Mikel Arteta Arsenal-ın baş məşqçisi təyin edildi. Bu təyinat komandanın inkişafında yeni mərhələnin başlanğıcını qoydu. Arteta, menecer kimi təcrübəsinin olmamasına baxmayaraq, özü ilə təzə ideyalar, taktiki çeviklik istəyi və gənc oyunçuların inkişafına diqqət yetirdi. Artetanın rəhbərliyi altında klub yeni bir şəxsiyyət yaratmağa başladı. 2020-ci ildə “Arsenal” finalda “Çelsi”ni məğlub edərək İngiltərə Kubokunu, daha sonra isə “Liverpul”u məğlub edərək İngiltərə Superkubokunu qazandı. Bu uğurlar Artetanın rəhbərliyi altında komandanın potensialının sübutu idi. Lakin sabitliyə gedən yolda bir çox çətinlikləri dəf etmək lazım idi. “Arsenal”ın son illərdə üzləşdiyi əsas problemlərdən biri maliyyə məhdudiyyətləri olub. Emirates Stadionunun tikintisindən sonra klub borcla mübarizəni davam etdirərək, yüksək qiymətli oyunçular almaq imkanını məhdudlaşdırdı. Bundan əlavə, COVID-19 pandemiyası klubun gəlirlərinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərib, matçlara davamiyyəti və kommersiya gəlirlərini azaldıb.
Bu çətinliklərə baxmayaraq, klub rəhbərliyi daha rasional transfer siyasəti qurmağa çalışıb. Son illərdə əsas transferlər Bukayo Saka, Qabriel Martinelli, Martin Odegaard və Aaron Ramsdale kimi yüksək potensiala malik gənc oyunçuların transferləri olub. Bu strategiya “Arsenal”a nəinki xərcləri azaltmağa, həm də uzunmüddətli uğura yönəlmiş komanda yaratmağa imkan verdi. Son illərdə “Arsenal” üçün ən aktual problemlərdən biri Çempionlar Liqasına qayıtmaqdır. Sonuncu dəfə 2016/17 mövsümündə yarışa girəndən bəri klub dəfələrlə Premyer Liqanın ilk 4-lüyündə yer almağa çalışsa da, digər komandaların sərt rəqabəti ilə üzləşib. Bu vəzifə çempionatdakı qeyri-sabit nəticələrlə çətinləşdi. Cədvəlin ortasında keçən mövsümlər azarkeşlərin narazılığına və klub rəhbərliyinə təzyiqlərə səbəb olub. Bununla belə, Artetanın rəhbərliyi altında komanda irəliləyiş göstərməyə başladı. Arsenal 2021/22 mövsümünü 5-ci pillədə başa vurdu, yalnız mövsümün son həftələrində Tottenhemi məğlub etdi. Bu, klubun ambisiyalarının canlanmasından xəbər verirdi.
“Arsenal”ın inkişafının ən ümidverici cəhətlərindən biri yeni nəsil oyunçuların meydana çıxması olub. Bukayo Saka, Emil Smit Rou və Qabriel Martinelli kimi gənc istedadlar klubun yeni dövrünün simvoluna çevrilib. Bu oyunçular yüksək oyun keyfiyyəti nümayiş etdirməklə yanaşı, həm də kluba sədaqəti təmsil edirlər. Xüsusilə Bukayo Saka həm meydanda, həm də ondan kənarda komanda lideri kimi ortaya çıxdı. Onun sürəti, texniki bacarığı və vacib anlarda məsuliyyəti öz üzərinə götürmək bacarığı onu Arsenalın heyətində əsas fiqur edib. Komandanın təkcə beyni deyil, həm də gənc futbolçular üçün örnək olan kapitan Martin Odegaardın rolunu da qeyd etmək lazımdır.